Słowo clutch w koszykówce można użyć w kilku różnych kontekstach:
- Mówiąc o najważniejszych momentach, najczęściej końcówkach zaciętych spotkań, które rozstrzygają o wyniku (na tego typu końcówki mówi się również crunch time). Na przykład: “To był clutch moment tego spotkania”.
- Mówiąc o kluczowych zagraniach, którym towarzyszyła duża presja i które decydowały o wyniku spotkania. Na przykład: Ta asysta LeBrona Jamesa była clutch.
- Mówiąc o zawodnikach, którzy grają na wysokim poziomie, gdy presja jest największa, w końcówkach zaciętych spotkań i ważnych meczach w playoffach.
Właściwie od początków koszykówki próbowano zdefiniować to, czym właściwie jest “bycie clutch”. Pomimo braku silnych dowodów na to, że faktycznie istnieje tego typu cecha, wciąż pozostaje ona jedną z najbardziej pożądanych przez kibiców i zawodników. Mówi się o tym, że część graczy posiada tę specjalną umiejętność “bycia clutch”, która umożliwia im dobre występy w najważniejszych momentach spotkań. Ilość zmiennych w takich momentach jest jednak tak dużo, że niemożliwym jest przypisać tego typu występy jednej tylko cesze. Nie zmienia to faktu, że wciąż oczekuje się, że gracze, szczególnie gwiazdy, będą grać najlepiej właśnie w końcówkach spotkań.
Najbardziej potocznie definiuje się “bycie clutch” jako umiejętność trafiania rzutów w zaciętych końcówkach spotkań, szczególnie rzutów na zwycięstwo, gdy na zegarze kończy się czas. Możliwe jest jednak również “bycie clutch” w innych elementach gry, np. w obronie, blokując lub przechwytując piłki lub w ataku, zaliczając kluczowe asysty.
Z powodu braku jednej definicji trudno sporządzić jeden niepodważalny ranking najbardziej clutch graczy w historii, ale generalnie według większości opinii zazwyczaj są to po prostu najlepsi gracze w swoich epokach, z tego prostego powodu, że to oni właśnie najczęściej oddają najważniejsze rzuty, a konsekwencją “bycia clutch” są zwycięstwa. Są oczywiście wyjątki od tej zasady, jak na przykład Robert Horry, który jest uznawany za jednego z najbardziej clutch graczy w historii, mimo że nigdy nie był gwiazdą.
Przeciwieństwem “bycia clutch” jest bycie chokerem. Wielu spośród znanych zawodników musiało radzić sobie na początku swoich karier z tym określeniem (ostatni przykład to oczywiście LeBron James). W gruncie rzeczy jednak ich opinia nie zmieniała się ze względu na clutch zagrania, a po prostu zwycięstwa.
Strona NBA.com udostępnia statystyki zawodników w clutch, które definiowane jest tutaj jako sytuacja, gdy do końca czwartej kwarty lub dogrywki pozostało mniej niż 5 minut, a różnica pomiędzy zespołami wynosi 5 punktów lub mniej. Często stosuje się też definicję, w której brane pod uwagę są jedynie ostatnie 3 minuty i różnica 3 lub mniej punktów, lub nawet ostatnie 24 sekundy przy różnicy maksymalnie 3 punktów lub remisie.
